Η διαδικασία Μπολόνια

και ο «Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης»

Βασικές Πληροφορίες

Σορβόννη 1998

Τον Μάιο του 1998 οι αρμόδιοι για την ανώτατη εκπαίδευση Υπουργοί τεσσάρων χωρών: της Γαλλίας, Ιταλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Γερμανίας υπέγραψαν την ονομαζόμενη «Διακήρυξη της Σορβόννης» (Sorbonne Declaration) για την εναρμόνιση (‘harmonisation’) της δομής του Συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης στη Σορβόννη του Παρισιού. Αργότερα κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες προσυπέγραψαν τη Διακήρυξη αυτή.
Η Διακήρυξη της Σορβόννης εστιάστηκε:

• Στην προοδευτική σύγκλιση του συνόλου πλαισίου των τίτλων σπουδών και των κύκλων σε έναν ανοικτό ευρωπαϊκό χώρο ανώτατης εκπαίδευσης.
• Σε κοινό σύστημα τίτλων σπουδών: το Μπάτσελορ (Bachelor‘s degree) σε προπτυχιακό επίπεδο και το Μάστερ και το διδακτορικό (Master‘s and doctoral degree) σε μεταπτυχιακό επίπεδο.
• Στην ενίσχυση και διευκόλυνση της κινητικότητας σπουδαστών και διδασκόντων (οι σπουδαστές θα πρέπει να φοιτούν τουλάχιστον ένα εξάμηνο σπουδών στο εξωτερικό). Άρση των εμποδίων για την κινητιοκότητα και προώθηση της αναγνωρισιμότητας των τίτλων σπουδών και των ακαδημαϊκών προσόντων.

Μπολόνια 1999

Στις 19 Ιουνίου 1999, 29 ευρωπαίοι υπουργοί, αρμόδιοι για την ανώτατη εκπαίδευση, συνήλθαν στην Μπολόνια για να θέσουν τις βάσεις ίδρυσης του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης μέχρι το 2010 και προώθησης του Ευρωπαϊκού συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη «Διακήρυξη της Μπολόνια» (Bologna Declaration) οι υπουργοί επιβεβαιώσαν την πρόθεσή τους να:

• Υιοθετήσουν σύστημα εύκολης ανάγνωσης και σύγκρισης των τίτλων σπουδών.
• Υιοθέτησαν σύστημα δύο κύκλων σπουδών προπτυχιακό / μεταπτυχιακό (undergraduate/graduate).
• Ιδρύσουν σύστημα πιστωτικών μονάδων (όπως το ECTS: European Credit Transfer System).
• Προωθήσουν την κινητικότητα με την άρση των εμποδίων.
• Προωθήσουν την Ευρωπαϊκή συνεργασία στη διασφάλιση της ποιότητας.
• Προωθήσουν την Ευρωπαϊκή διάσταση στην ανώτατη εκπαίδευση.

Πεπεισμένοι οι υπουργοί ότι η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης απαιτεί σταθερή υποστήριξη, παρακολούθηση και προσαρμογή στις συνεχώς εξελισσόμενες ανάγκες, οι υπουργοί αποφάσισαν να συναντηθούν σε δυο χρόνια στην Πράγα για να πιστοποιήσουν την πρόοδο που θα είχε επιτευχθεί και τα βήματα που θα έπρεπε να παρθούν συτη συνέχεια.

Πράγα 2001

Δυο χρόνια μετά την Διακήρυξη της Μπολόνια, οι αρμόδιοι για την ανώτατη εκπαίδευση υπουργοί 33 Ευρωπαϊκών χωρών, που είχαν προσυπογράψει τη Διακήρυξη, συναντήθηκαν στην Πράγα στις 19 Μαΐου 2001 για την παρακολούθηση της διαδικασίας Μπολόνια και για να θέσουν τις κατευθύνσεις και προτεραιότητες στα επόμενα χρόνια.

Στην «Ανακοίνωση της Πράγας» (Prague Communiqué) οι υπουργοί

• επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους στους στόχους της Διακήρυξης της Μπολόνια
• αποτίμησαν την ενεργό συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανεπιστημίων (European University Association : EUA) και της Εθνικών Ενώσεων Φοιτητών (National Unions of Students in Europe : ESIB)
• σημείωσαν την εποικοδομητική βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κομισιόν)
• σχολίασαν την παραπέρα πρόοδο σε σχέση με τους διάφορους στόχους της Διακήρυξης της Μπολόνια
• τόνισαν ως σημαντικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης:
  • τη Δια Βίου Μάθηση (lifelong learning)
  • τη συμμετοχή των φοιτητών
  • την ενίσχυση της ελκυστικότητας και της ανταγωνιστικότητας του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης σ’ όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της διασυνοριακής εκπαίδευσης (transnational education)

Οι υπουργοί αποφάσισαν η επόμενη συνάντηση παρακολούθησης της Διαδικασίας Μπολόνια να γίνει το 2003 στο Βερολίνο για να εξετάσουν την πρόοδό της και να θέσουν τις κατευθύνσεις και προτεραιότητες για τις επόμενες φάσεις της διαδικασίας προς τον «Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης».

Βερολίνο 2003

Στη συνάντησή τους στο Βερολίνο τον Σεπτέμβριο 2003 οι υπουργοί, όρισαν τρεις ενδιάμεσες προτεραιότητες για τα επόμενα δύο χρόνια: τη διασφάλιση ποιότητας, το σύστημα δύο κύκλων σπουδών και την αναγνώριση τίτλων σπουδών και περιόδων σπουδών. Στην Ανακοίνωση του Βερολίνου (Berlin Communiqué), ορίστηκαν εξειδικευμένοι στόχοι για κάθε μία από αυτές τις δράσεις.

Διασφάλιση Ποιότητας (Quality Assurance)

Οι Υπουργοί δεσμεύτηκαν να στηρίξουν και να αναπτύξουν περαιτέρω την διασφάλιση ποιότητας, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, σε επίπεδα ιδρύματος, εθνικό και ευρωπαϊκό. Τονίστηκε η ανάγκη δημιουργίας κοινών και αμοιβαίως αποδεκτών (mutually shared) κριτηρίων και μεθοδολογιών στη διασφάλιση ποιότητας. Στα πλαίσια της αρχής της αυτονομίας των ιδρυμάτων, η διασφάλιση ποιότητας της ανώτατης εκπαίδευσης αποτελεί ευθύνη του κάθε ιδρύματος, κι αυτό παρέχει τη βάση για πραγματική καταγραφή του ακαδημαϊκού συστήματος σε εθνικό επίπεδο.

Οι υπουργοί συμφώνησαν ότι τα εθνικά συστήματα διασφάλισης ποιότητας, μέχρι το 2005, θα πρέπει να περιλαμβάνουν:

• Καθορισμό αρμοδιοτήτων των ιδρυμάτων και των φορέων που θα εμπλακούν.

• Αξιολόγηση (evaluation) των προγραμμάτων ή ιδρυμάτων, συμεριλαμβανομένης της εσωτερικής αξιολόγησης, της εξωτερική κρίσης (review), της συμμετοχής των σπουδαστών και της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων.
• Σύστημα πιστωτικών μονάδων (accreditation) πιστοποίησης (certification) ή συμβατές μ’ αυτά διαδικασίες.
• Διεθνή συμμετοχή και συνεργασία – Διαδικτύωση.

Το σύστημα των δύο κύκλων σπουδών

Οι Υπουργοί δεσμεύτηκαν μέχρι το 2005 να αρχίσει η υλοποίηση του συστήματος και υπογράμμισαν την πρόοδο που έχει επιτευχθεί. Θεωρούν σημαντική την κατανόηση και αποδοχή των νέων προσόντων (qualifications) μέσω της ενίσχυσης του διαλόγου στο εσωτερικό των ιδρυμάτων και μεταξύ ιδρυμάτων και εργοδοτών.

Οι Υπουργοί ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να αναπτύξουν πλαίσιο συγκρίσιμων και συμβατών προσόντων για τα συστήματα ανώτατης εκπαίδευσης. Θ’ αναζητήσουν τη δυνατότητα περιγραφής τους με όρους φόρτου εργασίας, επίπεδο, αποτελέσματα μάθησης, δεξιότητες (competences) και προφίλ. Ανέλαβαν να επεξεργαστούν σύστημα πλαίσιο (overarching framework) πιστοποίησης προσόντων για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης. Σε τέτοιο πλαίσιο, οι τίτλοι σπουδών θα πρέπει να έχουν αποτελέσματα (outcomes) οριζόμενα με διαφορετικό τρόπο. Ο πρώτος και ο δεύτερος κύκλος τίτλων σπουδών θα πρέπει να έχουν διαφορετικό προσανατολισμό και προφίλ για να καλύπτει την ποικιλότητα των προσωπικών και ακαδημαϊκών αναγκών αλλά και των αναγκών της αγοράς εργασίας.

Προώθηση της κινητικότητας

Τα θεμέλια της δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης είναι η κινητικότητα των σπουδαστών, των ακαδημαϊκών και των διοικητικών, σε όλα τα πεδία: πολιτιστικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό. Διαπιστώνουν ότι οι σχετικοί δείκτες κινητικότητας αυξάνονται.

Επιβεβαιώνουν την πρόθεσή τους να κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια άρσης των εμποδίων στην κινητικότητα μέσα στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και ειδικότερα να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα μεταφοράς εθνικών (σπουδαστικών) δανείων και υποτροφιών.

Δημιουργία Συστήματος Πιστωτικών Μονάδων (Credits)

Οι Υπουργοί τόνισαν πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του «Ευρωπαϊκού Συστήματος Μεταφοράς Πιστωτικών Μονάδων» («European Credit Transfer System»: ECTS) στη διευκόλυνση της κινητικότητας των σπουδαστών και την ανάπτυξη διεθνούς προγράμματος σπουδών (curriculum).

Σημείωσαν την επέκτασή του ως βάση για τα εθνικά συστήματα πιστωτικών μονάδων και ενθαρρύνουν την περαιτέρω πρόοδο με στόχο τη χρήση του συστήματος αυτού όχι μόνο για τη μεταφορά αλλά και για τη συλλογή (accumulation) πιστωτικών μονάδων, ώστε να εφαρμοστεί με συνέπεια όσο αναπτύσσεται στον δημιουργούμενο Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης

Αναγνώριση τίτλων σπουδών: προσαρμογή συστήματος εύκολα αναγνώσιμων και συμβατών τίτλων σπουδών

Οι Υπουργοί υπογράμμισαν τη σημασία της Συνθήκης Αναγνώρισης της Λισαβώνας (Lisbon Recognition Convention), η οποία θα πρέπει να επικυρωθεί από όλες τις χώρες που συμμετέχουν στη Μπολόνια, και καλούν τα δίκτυα ENIC και NARIC μαζί με τους αρμόδιους Εθνικούς Φορείς να επεκτείνουν περαιτέρω την υλοποίηση της Συνθήκης.

Στόχος είναι κάθε σπουδαστής που αποφοιτά από το 2005 και μετά να παίρνει αυτόματα και δωρεάν το Συμπλήρωμα Διπλώματος (Diploma Supplement). Θα εκδίδεται σε μία από τις ευρέως ομιλούμενες Ευρωπαϊκές γλώσσες.

Γίνεται έκκληση στα ιδρύματα και τους εργοδότες να κάνουν πλήρη χρήση του Συμπληρώματος Διπλώματος, ώστε να εκμεταλλευτούν τη διαφάνεια και την ευελιξία των συστημάτων τίτλων σπουδών της ανώτατης εκπαίδευσης ώστε να βοηθήσυν την απασχολισιμότητα και να διευκολύνουν την ακαδημαϊκή αναγνώριση για συνεχιζόμενες σπουδές.

Ανώτατη Εκπαίδευση Ιδρύματα και Σπουδαστές

Οι Υπουργοί καλωσορίζουν τις δεσμεύσεις των ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης και των σπουδαστών στη Διαδικασία Μπολόνια και αναγνωρίζουν ότι, προοπτικά, με την ενεργό συμμετοχή όλων των εταίρων της Διαδικασίας θα εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη επιτυχία της.

Ενήμεροι της συμβολής των ισχυρών ιδρυμάτων στην οικονομία και την κοινωνική ανάπτυξη οι Υπουργοί δέχονται ότι τα ιδρύματα είναι ανάγκη να εξουσιοδοτηθούν να λάβουν αποφάσεις στο εσωτερικό του οργανισμού και της διοίκησής τους. Καλoύν τα ιδρύματα να βεβαιωθούν ότι οι αλλαγές ενσωματώνονται πλήρως στον πυρήνα των λειτουργιών και των διαδικασιών τους.

Σημειώνουν τη δημιουργική συμμετοχή των ενώσεων των σπουδαστών στη Διαδικασία Μπολόνια και υπογραμμίζουν την ανάγκη να περιλαμβάνονται συνεχώς και σε πρώιμο στάδιο στις περαιτέρω ενέργειες. Οι σπουδαστές αποτελούν πλήρη μέλη της διοίκησης της ανώτατης εκπαίδευσης. Σημειώνουν οι Υπουργοί ότι η νομοθεσία που επιτρέπει τη συμμετοχή των σπουδαστών υπάρχει στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και καλούν τα ιδρύματα και τους φορείς να βρουν τρόπους αύξησης της πραγματικής συμμετοχής των σπουδαστών στη διοίκηση της ανώτατης επαίδευσης.

Οι Υπουργοί τονίζουν την ανάγκη κατάλληλων συνθηκών μελέτης και διαβίωσης για τους σπουδαστές, ώστε να μπορούν με επιτυχία να ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στον κατάλληλο χρόνο χωρίς εμπόδια σχετιζόμενα με την κοινωνική και οικονομική τους προέλευση. Επίσης, τονίζουν την ανάγκη πιο συγκρίσιμων δεδομένων για την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των σπουδαστών.

Προβολή της Ευρωπαϊκής Διάστασης της ανώτατης εκπαίδευσης

Οι Υπουργοί σημειώνουν ότι, μετά την πρόσκληση της Πράγας, αναπτύχθηκαν επιπλέον ενότητες (modules), μαθήματα (courses) και προγράμματα σπουδών (curricula) με Ευρωπαϊκό περιεχόμενο, κετύθυνση ή οργάνωση. Σημειώνουν τις πρωτοβουλίες ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης διαφόρων χωρών να αντλήσουν ακαδημαϊκούς πόρους και πολιτιστικές παραδόσεις ώστε να αναπτύξουν ολοκληρωμένα προγράμματα και κοινά πτυχία στον πρώτο, δεύτερο και τρίτο κύκλο.

Επιπλέον, τονίζουν την ανάγκη εξασφάλισης σημαντικής διάρκειας σπουδών στο εξωτερικό σε προγράμματα κοινού πτυχίου (joint degree programs), πρόβλεψη για γλωσσική ποικιλία και εκμάθηση γλωσσών, ώστε να φτάσουν οι σπουδαστές στο πλήρες δυναμικό της Ευρωπαϊκής ταυτότητας, πολιτικών δικαιωμάτων και απασχολησιμότητας.

Συμφώνησαν οι Υπουργοί να άρουν τα νομικά εμπόδια σε εθνικό επίπεδο ώστε να ιδρυθούν και να αναγνωριστούν τέτοιοι τίτλοι σπουδών και να στηρίξουν ενεργά την ανάπτυξη και την επαρκή διασφάλιση της ποιότητας ολοκληρωμένων προγραμμάτων σπουδών (curricula) που οδηγούν σε κοινούς τίτλους σπουδών.

Προβολή της ελκυστικότητας του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης

Οι Υπουργοί συμφώνησαν ότι πρέπει να ενισχυθούν η ελκυστικότητα και η ανοικτότητα της Ευρωπαϊκής Ανώτατης Εκπαίδεσης. Επιβεβαίωσαν την απόφασή τους να αναπτύξουν περαιτέρω προγράμματα σπουδών με υποτροφίες για σπουδαστές από τρίτες χώρες.

Οι Υπουργοί διακηρύσσουν ότι οι ανταλλαγές στη διασυνοριακή (transnational) ανώτατη εκπαίδευση θα πρέπει να διέπονται από ακαδημαϊκή ποιότητα και ακαδημαϊκές αξίες, και συμφώνησαν να εργαστούν σε όλα τα κατάλληλα φόρα προς αυτή την κατεύθυνση. Σε κάθε κατάλληλλη ευκαιρία αυτά τα φόρα θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν τους κοινωνικούς και οικονομικούς εταίρους.

Ενθαρρύνουν τη συνεργασία με χώρες απ’ όλο τον κόσμο με σεμινάρια και συνέδρια για τη Μπολόνια σε εκπροσώπους αυτών των χωρών.

Δια Βίου Μάθηση (LifeLong Learning)

Οι Υπουργοί υπογράμμισαν τη σημαντική συμβολή της ανώτατης εκπαίδευσης στο να γίνει πραγματικότητα η Δια Βίου Μάθηση. Παίρνουν μέτρα για να ευθυγραμμιστεούν οι πολιτικές τους ώστε να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος και ζητούν από τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και όλους τους εμπλεκομένους να ενισχύσυυν τις ευκαιρίες για τη δια βίου μάθηση σε επίπεδο ανώτατης εκπαίδευσης συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης της προηγούμενης εκπαίδευσης. Τονίζουν ότι παρόμοιες δράσεις θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ανώτατης εκπαίδευσης.

Οι Υπουργοί επίσης καλούν όσους εργάζονται στα πλαίσια πιστοποίησης προσόντων για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης να λάβουν υπόψη τους την ευρεία επιλογή ευέλικτων διαδρομών μάθησης, ευκαιριών και τεχνικών και να κάνουν κατάλληλη χρήση του συστήματος πιστωτικών μονάδων (ECTS). Τονίζουν την ανάγκη να βελτίωσης των ευκαιριών για όλους τους πολίτες, ανάλογα με τις βλέψεις και τις ικανότητές τους, να ακολουθήσουν το διαδρομή της δια βίου μάθησης προς την ανώτατη εκπαίδευση και μέσω αυτής.

Πρόσθετες Δράσεις

Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης (European Higher Education Area) Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας και (European Research Area)

Τα δύο μαξιλάρια της κοινωνίας της γνώσης

Ο τρίτος κύκλος

Οι Υπουργοί έχοντας συνείδηση της ανάγκης προώθησης στενότερων δεσμών μεταξύ ΕΧΑΕ (EHEA) και ΕΧΕ (ERA) στην Ευρώπη της Γνώσης, και της σημασίας της έρευνας ως αναπόσπατης ενότητας της ανώτατης εκπαίδευσης σ’ όλη την Ευρώπη, θεώρησαν απαραίτητο να πάνε πέρα από τη σημερινή εστίαση στους δύο κύριους κύκλους της ανώτατης εκπαίδευσης και να συμπεριλάβουν το διδακτορικό επίπεδο ως το τρίτο επίπεδο της Διαδικασίας Μπολόνια και να προωθήσουν στενότερους δεσμούς μεταξύ του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ, European Higher Education Area: EHEA) και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ, European Research Area: ERA). Αυτό προσέθεσε μια δέκατη δράση στη Διαδικασία Μπολόνια:

Διδακτορικές Σπουδές και συνέργια μεταξύ EHEA και ERA.

Τόνισαν τη σημασία της έρευνας και της εκπαίδευσης στην έρευνα καθώς και την προώθηση της διεπιστημονικότητας με τη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας της ανώτατης εκπαίδευσης και την προαγωγή της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής ανώτατης εκπαίδευσης πιο γενικά. Οι Υπουργοί ζήτησαν μεγαλύτερη κινητικότητα στο διδακτορικό και μεταδιδακτορικό επίπεδο και ενθάρρυναν τα ιδρύματα να αυξήσουν τη συνεργασία μεταξύ τους στις διδακτορικές σπουδές και την εκπαίδευση νέων ερευνητών.

Οι Υπουργοί θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια να κάνουν τα Ευρωπαϊκά ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης ακόμη πιο ελκυστικούς και αποδοτικούς εταίρους. Γιαυτό οι Υπουργοί ζήτησαν από τα ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης να αυξήσουν το ρόλο και τη σχέση της έρευνας με τους τεχνολογικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς τομείς εξέλιξης και με τις ανάγκες της κοινωνίας. Οι Υπουργοί κατανοούν ότι υπάρχουν εγγενή εμπόδια στην υλοποίηση αυτών των στόχων και ότι αυτά δεν μπορούν να αρθούν από τα ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης μόνα τους. Απαιτείται έντονη υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής, και κατάλληλες αποφάσεις από τις εθνικές κυβερνήσεις και τα Ευρωπαϊκά όργανα.

Τέλος, οι Υπουργοί δήλωσαν ότι τα δίκτυα διδακτορικών σπουδών θα πρέπει να υποστηριχθούν για να ενισχύσουν την αριστεία και να γίνουν hallmarks του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκαπίδευσης.

Οι υπουργοί επιφόρτισαν την Επιτροπή Παρακολούθησης (Follow–up Group) με τη διοργάνωση ενός stocktaking process εγκαίρως για τη συνάντησή τους το 2005 και να αναλάβει να προετοιμάσει λεπτομερείς αναφορές για την πρόοδο και την εφαρμογή των ενδιάμεσων προτεραιοτήτων που έθεσαν γιαυτή την περίοδο.

Αποτύπωση

Με χρονικό όριο το 2010, θα πραγματοποιηθεί ενδιάμεση αποτύπωση της πορείας με αξιόπιστα στοιχεία και θα ληφούν διορθωτικά μέτρα, αν χρειαστεί. Σχετική αναφορά θα κατατεθεί στην Σύνοδο του 2005 (Bergen) για την πρόοδο στα θέματα προτεραιότητας: διασφάλιση ποιότητας, σύστημα δύο κύκλων, αναγνώριση τίτλων σπουδών και διάρκειας σπουδών.

Οι χώρες που συμμετέχουν θα επιτρέψουν την πρόσβαση στις απαραίτητες πληροφορίες για τη μελέτη των στοιχείων της ανώτατης εκπαίδευσης σε σχέση με τους στόχους της διαδικασίας της Μπολόνια.